काठमाण्डौ – ग्रेटर नेपाल राष्ट्रवादी मोर्चाले सुगौली सन्धिमा गुमेको जमिन फिर्ता गर्नुपर्ने माग गर्दै हस्ताक्षर सङ्कलन सुरु गरेको छ । पृथ्वी जयन्तीका दिन सिंहदरबारको पश्चिमढोका अगाडि रहेको पृथ्वीनारायण शाहको शालिक परिसरबाट सुरु गरिएको अभियान आगामी चैत मसान्तसम्म जारी रहने तथा देशभित्र र बाहिरका स्थानबाट एक लाखभन्दा बढीको हस्ताक्षर सङ्कलन गरिने छ । मोर्चाका अध्यक्ष फणीन्द्र नेपालले सङ्कलित हस्ताक्षर नेपालका राष्ट्रपति, संयुक्त राष्ट्रसङ्घका महासचिव, संयुक्त राष्ट्रसङ्घ सुरक्षा परिषद्का पाँच स्थायी सदस्य राष्ट्र चीन, संयुक्त राज्य अमेरिका, रुस, बेलायत र फ्रान्स तथा सार्कका महासचिवलाई बुझाइने जानकारी दिनुभयो ।
उता थ्वी जयन्तीको दिनका अवसरमा जुम्लाका प्रतिनिधिसभा सदस्य गजेन्द्रबहादुर महतले आफ्नो फेसबुक स्टाटसमा लेख्नुभयो, ‘कर्णालीका मान्छेले पृथ्वीनारायण शाहको बख्यान गरेको देखेर अच्चम लाग्छ । जसले खस सभ्यताको अस्तित्व मेटाउन हिटलरले भन्दा धेरै दमन गरेका थिए ।’सांसद महतले भनेजस्तै नेपाल एकीकरणको क्रममा सिंजा राज्य पतनपछि कर्णालीको कालो दिन सुरु भएको कर्णालीका बुढापाका र जानकारहरु बताउँछन् । देशभर पृथ्वी दिवस मनाए पनि जुम्लामा पृथ्वी दिवसको अवसरमा जुम्लामा भने जुम्ला राज्य र खस सभ्यताको इतिहासको विषयमा प्रवचन कार्यक्रम सम्पन्नसमेत सम्पन्न भएको छ ।
तत्कालीन समयको विशाल खस जुम्ला सिंजा साम्राज्यको इतिहासको बारेमा जानकारी दिन नेपाली सेनाको आयोजनामा प्रवचन कार्यक्रम सम्पन्न गरेको हो । भगवती दल गण जुम्लाको आयोजनामा खस भाषाका जानकार तथा खसिया आखार जुम्लाका सम्पादक रमानन्द आचार्यले करिब सवा घण्टा खस सभ्यता, सिंजा राज्य र जुम्लाको बारेमा प्रवचन दिई विशाल खस राज्यको बारेमा जानकारी गराउनु भएको हो । खस जुम्ली भाषाका जानकार रमानन्द आचार्यले तत्कालीन सिंजा राज्यको स्थापना कसरी भयो ? पतन कसरी भयो ? वि.सं. १८४६ पछिको कर्णालीको अवस्थाको बारेमा जानकारी गर्नुभएको छ ।
जुम्लाको टुडिँखेलमा नेपाली सेना, नेपाल प्रहरी, सशस्त्र प्रहरी, स्थानीय जनप्रतिनिधिहरुको सहभागितामा खस इतिहास भनिरहँदा भने सरोकारवालाहरुले निकै महत्वका साथ सुनिरहेका थिए । उहाँले सिंजालाई स्थापना गर्ने नागराज राजापछि भइरहेका गतिविधि निकै महत्वपूर्ण रहेको बताउनुभयो । उहाँले बृहत जुम्ला राज्यको इतिहास र खस सभ्यता कैलाश र सिंजाबाटै भएको बताउनुभयो । तत्कालीन समयमा उत्तर र दक्षिणतिरबाट आएका जडान र दक्षिणबाट आएका खसानहरु मिलेर खस राज्यको स्थापना गरेको बताउनुभयो । खसहरु संसारको आदिम र केकसपछि खसमा परिणत भएका उहाँको दाबी छ ।
आचार्यले तिब्बतका राजा दलाई लामा स्रङचङ गोम्पो (भृकुटीका पति) तिरका सन्तान नागराज भएको बताउनुभयो । उनको बस्ती मानसरोवरभन्दा ८–१० किलोमिटर टाढा पर्दछ । उनीहरु त्यहाँका सामन्त थिए । उनी केही गर्न चाहने व्यक्ति थिए । उनी उत्तम स्थान खोज्दै सिंजा आएका थिए । तिब्बतको खारी प्रदेशका सामन्त नागराजले केही अठोट गरेपछि सिंजा हाट सिंजालाई राजधानी बनाएर राज्य सञ्चालन गरिरहेका थिए । उनका छोरा चाप, चापका छोरा चापिल्ल क्राचल्ल क्राधिचल्ल, अशोक चल्ल हुँदै सन्तान अगाडि बढिरहेको उहाँले बताउनुभयो ।
